Bệnh Xì mủ (thối gốc, thối rễ), thối trái... cây sầu riêng do nấm Phytophthora palmivora gây ra là một bệnh rất nguy hiểm trên cây sầu riêng. Ngoài sầu riêng bệnh còn gây hại trên một trăm loại cây trồng khác. Do có nguồn gốc thủy sinh nên nấm ưa thích và rất cần có ẩm ướt cao để sinh sản, phát triển và gây hại. Vì thế bệnh thường phát triển và gây hại mạnh trong mùa mưa.
Để có có sở khoa học cho việc xây dựng biện pháp phòng trị bệnh, cách nay vài năm, các cơ quan chuyên môn của tỉnh Đồng Nai đã điều tra khảo sát thực tế vườn cây, để tìm ra nguyên nhân làm cho bệnh phát sinh và gây hại nặng. Sau đây là một số nguyên nhân chính mà các cơ quan chuyên môn ở đây đã đưa ra:
- Do phát hiện bệnh chậm: việc kiểm tra vườn cây thường xuyên để phát hiện bệnh sớm ít được nhà vườn quan tâm, đến khi bệnh đã phát triển và gây hại nặng mới phát hiện được thì đã muộn, khiến cho việc phòng trừ bệnh gặp nhiều khó khăn và thường mang lại hiệu quả không cao, đấy là chưa kể có những trường hợp quá nặng không cứu chữa nổi.
- Do trồng xen và trồng dầy: trên 90% vườn sầu riêng có trồng xen với những cây trồng khác như: chôm chôm, xoài, tiêu... những cây này cũng là kí chủ của nấm P. palmivora, đã thế khi cây trồng xen không còn có hiệu quả kinh tế thì nhà vườn không đầu tư chăm sóc, làm cho bệnh có cơ hội phát triển nhiều trên những loại cây này, đây có thể được coi là những "ổ bệnh", từ đó lây lan sang gây hại cho cây sầu riêng. Nhà vườn ở dây thường trồng sầu riêng dầy đã thế lại trồng xen thêm cây trồng khác, làm cho vườn sầu riêng luôn bị bít bùng không thông thoáng tạo cho ẩm độ không khí trong vườn cao, nhất là vào mùa mưa, đã tạo cho nấm bệnh có điều kiện phát triển mạnh. Mặt khác xung quanh vườn sầu riêng nhiều chỗ lại là các đồn điền cao su (là cây thường bị nấm P. palmivora gây hại nặng). Vì thế bệnh từ cây cao su đã lây lan sang cây sầu riêng một cách dễ dàng.
- Do việc thay đổi giống mới không đúng kĩ thuật: thay thế một giống mới có năng suất cao, phẩm chất tốt, có sức chống chịu với sâu bệnh... cho những giống cũ già cỗi, bị chết do sâu bệnh... đã được nhiều nhà vườn quan tâm thực hiện. Tuy nhiên một mặt do thiếu vốn, mặt khác do nhà vườn còn tiếc những cây còn sống sót nên họ đã không chặt bỏ hết vườn sầu riêng cũ mà cứ cây nào bị chết thì chặt bỏ rồi trồng cây giống mới vào. Cách làm này đã tạo điều kiên cho bệnh từ cây cũ lây lan sang những cây giống tốt mới trồng, rất khó cắt đứt cầu nối của bệnh trên vườn cây, khiến cho việc phòng trừ bệnh gặp nhiều khó khăn.
- Do không tiêu hủy triệt để những bộ phận bị bệnh: những bộ phận bị bệnh sau khi được tỉa bỏ không được đem ra khỏi vườn để tiêu hủy mà vứt bỏ bừa bãi ngay tại vườn, hoặc xuống các ao hồ, mương, suối đầu nguồn nước, cũng là một nguyên nhân làm cho bệnh lây lan, phát triển ngày một nhiều hơn, rộng hơn.
- Do có sẵn nguồn bệnh ban đầu: sầu riêng được trồng trên nền đất đã được trồng cao su trước dây, hoặc những vườn trồng dưới chân đất thấp hơn so với vườn cao su nhưng lại không có hệ thống rãnh bao quanh cứ để cho nước mưa chảy tràn lan từ vườn cao su sang vườn sầu riêng. Do đã có nguồn bệnh nằm sẵn trong đất, trong nước nên sầu riêng dễ bị bệnh gây hại nặng.
- Do tuổi cây: hầu hết các vườn sầu riêng bị bệnh hại nặng đều là những vườn già cỗi (trên 25 năm tuổi) khả năng chống chịu với bệnh kém, cây cao rất khó phun xịt thuốc, nhất là bệnh ở các cành, nhánh phía trên, đây là các "ổ bệnh" lây truyền cho những vườn sầu riêng mới trồng, làm cho việc phòng trừ thêm tốn kém và khó khăn.
- Do ít hoặc không sử dụng phân hữu cơ phân hữu cơ hoại mục không những làm cho đất tơi xốp, tăng khá năng kết cấu của đất, tăng cường thêm chất dinh dưỡng và những nguyên tố vi lượng cho cây, mà chúng còn cung cấp thêm cho đất những vi sinh vật đối kháng với nấm gây bệnh đang tồn tại trong đất bảo vệ cây, nhưng hầu như các nhà vườn không sử dụng hoặc chỉ sử dụng không đáng.
Trên đây là một số nguyên nhân chính đã làm cho vườn sầu riêng bị nấm bệnh P. palmivora gây hại nặng trong thời gian vừa qua. Sau khi biết được những nguyên nhân chính đã làm cho bệnh gây hại nặng, nếu các bạn cố gắng khắc phục thì chắc chắn vườn sâu riêng của các bạn sẽ giảm bớt được loại bệnh hại nguy hiểm này.
