Chào bạn!

Bạn hỏi về Bệnh rỉ sắt nấm hồng nhưng không nói trên cây gì nên chúng tôi đoán là trên cây cà phê. Chúng tôi cung cấp quy trình phòng trừ bệnh rỉ sắt nấm hồng của Viện Eakmat

Bệnh rỉ sắt:

Bệnh rỉ sắt thường xuất hiện chủ yếu trên cây cà phê chè. Bệnh xuất hiện chủ yếu trên lá, tiếp đến là trên thân, quả. Cây nhiễm bệnh sẽ bị rụng lá dẫn đến kiệt sức trên cây, cây héo úa và không thể đậu quả dẫn tới năng suất và sản lượng kém. Khi cây bị bệnh rỉ sắt nặng sẽ chết.

Bệnh rỉ sắt trên cây cà phê:

Bệnh rỉ sắt xuất hiện từ rất sớm và có tác hại nghiệm trọng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây cà phê. Vào năm 1940-1945 hàng ngàn ha cà phê chè phải phá hủy vì nhiệm bệnh rỉ sắt, cây cà phê vối cũng không còn khả năng kháng bệnh đối với loại bệnh nghiệm trong này, tỉ lệ cây bệnh có thể chiếm tới 50% số cây, có khi lên đến 70- 85% số cây trong vườn.

Triệu chứng:

- Khi cây cà phê bị nhiễm bệnh rỉ sắt thì mặt dưới của lá cà phê sẽ xuất hiện những chấm nhỏ màu vàng nhạt, khá giống với giọt dầu. Sau một thời gian thì những chấm này sẽ lớn dần và phía trên đó xuất hiện những lớp bột màu cam. Lớp bột này chính là bào tử của nấm rỉ sắt.

- Dần dần những bào tử này sẽ ăn rộng ra bề mặt lá và chuyển dần từ màu cam sang màu trắng. Dần dần những bào từ này biến mất và để lại trên lá những vết bệnh màu nâu như bị cháy. Các vết bệnh sẽ xuất hiện ở nhiều nơi trên mặt lá, với khả năng lan rộng chúng có thể liên kết với nhau biến thành những vết cháy lớn khiến toàn bộ bề mặt lá đều bị mất hết sắc tố khiến lá rụng. Khi bệnh nặng và ăn sâu đến thân và quả của cây cà phê thì cây sẽ kiệt quệ mà chết.

Nguyên nhân và sự phát sinh của bệnh rỉ sắt:

- Bệnh rỉ sắt do nấm Hemileia vastatrix B & Br chuyên ký sinh trên cây cà phê gây ra. Hiện nay có tới 32 chủng sinh lý của nấm H. Vastatrix B& Br có thể ảnh hưởng đến cây cà phê.

- Nhiệt độ và lượng mưa là hai yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành và phát triển của bệnh rỉ sắt. Các bào tử nấm thường nảy mầm ở nhiệt độ 22 độ C khi được cung cấp đủ nước.

- Bệnh rỉ sắt thường có thời gian phát sinh khác nhau ở các vùng miền.

- Tại Điện Biện thời điểm phát sinh bệnh là vào tháng 9-11 và nặng nhất vào tháng 3-4. Khi nhiệt độ mùa thu có khả năng khiến bệnh lây lan nhiều hơn, đến mùa xuân thì bệnh ở thời kì nặng nhất.

- Tại Tây Nguyên, thời điểm bệnh rỉ sắt phát sinh là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 4-5) và phát triển mạnh vào tháng 7-9, nhất là trong giai đoạn thu hoạch quả. Trong thời kỳ này, cây cà phê chè có khả năng nhiễm bệnh lên tới 100% và tỷ lệ lá có bệnh là 90%. Đối với cây cà phê vối tùy vào loại giống có kháng bệnh hay không mà tỷ lệ lá nhiễm bệnh sẽ thay đổi.

- Trong mùa khô bệnh hầu như không phát triển mà chỉ là những đốm nâu ở trên lá. Tuy nhiên đây chính là nơi ký sinh của bào tử nấm gây bệnh rỉ sắt và chỉ chờ đến mùa mưa năm sau để phát triển. Đây là nguyên nhân chính khiến bệnh rỉ sắt không thể trị dứt điểm hoàn toàn.

Biện pháp phòng trừ:

Hiện nay để có thể điều trị bệnh rỉ sắt trên cây cà phê chúng ta có thể áp dụng các biện pháp sau đây:

- Biện pháp sử dụng giống kháng bệnh được Viện EaKmat nghiên cứu và chọn lọc ra giống cà phê chè Catimor với khả năng chống chịu hoàn toàn với bệnh rỉ sắt.

- Ghép chồi vô tính của các dòng có năng suất cao và có khả năng kháng bệnh đang được ưa tiên ứng dụng rộng rãi.

- Biện pháp hóa học là một trong những chọn lựa hàng đầu của bà con nông dân vì có thể điều trị ngay tức thì và không ảnh hưởng quá nhiều đến năng suất cây trồng.

- Bạn nên phòng bệnh rỉ sắt bằng cách phun vào đầu mùa mưa dung dịch Booc-đô hoặc các thuốc gốc đồng như Coc 85, Fuguran, Champion hoặc đồng đỏ để tăng sức đề kháng cho cây.

- Các loại thuốc hóa học có khả năng trị bệnh rỉ sắt được khuyến cáo nên dùng như Viben-C 50BTN, Tilt Super 300EC, Anvil 5SC, Dizeb-Mb45 80 WP, … Bạn nên phun thuốc ngay khi phát hiện ra dấu hiệu của bệnh. Đảm bảo lượng thuốc đầy đủ và nên phun ngay dưới bề mặt lá để ngăn chặn sự phát triển của các bào tử.

- Trong quá trình chăm sóc bạn cần chú ý tạo điều kiện thông thoáng cho vườn cây, bón phân và làm đất hợp lí để cây được sinh trưởng và phát triển tốt nhất.

Bệnh nấm hồng:

- Bệnh do nấm Corticium salmonicolor gây ra, bệnh thường phát sinh trên cành, gần nơi phân cành giáp với thân hoặc những cành mọc ngang. Ban đầu vết bệnh chỉ là những đốm màu phớt hồng, nhẵn. Về sau dày lên và chuyển dần sang màu hồng, trên mặt vết bệnh có một lớp bào tử nấm màu hồng nhạt rất mịn. Khi vết bệnh cũ màu hồng sẽ chuyển dần sang trắng xám.

- Gặp thời tiết thuận lợi, vết bệnh sẽ phát triển rộng dần (chạy dọc theo cành, có khi dài tới vài tấc và dần dần bao bọc hết chu vi của cành). Đồng thời với quá trình lan rộng của vết bệnh, nấm ký sinh còn xâm nhập vào bên dưới lớp vỏ phá hại mạch dẫn và thượng tầng làm chết vỏ cây, làm lá phía trên chỗ bị bệnh bị úa vàng và rụng, trái bị rụng non, cuối cùng cành sẽ bị chết khô do nước và dinh dưỡng không vận chuyển được lên phía trên để nuôi những bộ phận này (phần vỏ chỗ bị bệnh có thể bị nứt và chảy nhựa), ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây cà phê.

- Do yêu cầu phải có nhiệt độ và ẩm độ cao để sinh sản và phát triển, nên bệnh thường gây hại mạnh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm của mùa mưa.

- Qua quan sát một số vùng trồng cà phê ở Tây Nguyên cho thấy những vườn cà phê trồng dày, không thường xuyên vệ sinh vườn tỉa bỏ những cành lá phía dưới hoặc nằm khuất bên trong tán, khiến vườn rậm rạp; những vườn trồng gần các lô cao su; những vườn nằm thấp dưới các thung lũng hoặc dọc theo suối sâu nơi có ẩm độ cao, thiếu ánh nắng trực tiếp và ít thông thoáng… thường bị bệnh gây hại nhiều.

- Ngoài cà phê, bệnh còn gây hại nhiều cây khác như cao su, xoài, sầu riêng, mãng cầu, nhãn, cam quýt, chanh, bưởi…nên việc phòng trị bệnh cho cây cà phê đôi khi cũng gặp không ít khó khăn do nguồn bệnh có rất sẵn trong tự nhiên.

Để hạn chế tác hại của bệnh, bà con có thể áp dụng kết hợp một số biện pháp sau đây:

- Không trồng cà phê quá dày, thường xuyên cắt tỉa những cành bị sâu bệnh, cành nằm khuất trong tán lá không có khả năng cho trái… để vườn luôn thông thoáng, khô ráo.

- Trong vườn phải có hệ thống thoát nước, để giảm ẩm ướt trong mùa mưa.

- Phải kiểm tra vườn cà phê thường xuyên (nhất là các tháng trong mùa mưa) để phát hiện sớm và sử dụng thuốc phòng trị bệnh kịp thời.

- Khi kiểm tra, nếu thấy vết bệnh mới xuất hiện ít trên các cành lớn gần thân, bà con có thể sử dụng 50ml thuốc Saizole 5SC pha với một lít nước, rồi quét dung dịch thuốc này lên chỗ bị bệnh (quét 2 lần, cách nhau khoảng 7-10 ngày).

- Nếu thấy bệnh phát sinh nhiều trên cả các cành nhỏ thì bà con pha 80ml thuốc Saizole 5SC/bình 16 lít (trường hợp cần số lượng nhiều, thì cứ 100 lít nước bà con pha 500ml thuốc). Pha xong, phun 500-600 lít nước thuốc đã pha/ha. Phun định kỳ 10-15 ngày/lần cho đến khi bệnh ngưng phát triển.

- Để tăng thêm độ bám dính và loang trải của thuốc, bà con nên pha thêm 0,2% dầu khoáng SK Enspray 99EC (so với tổng lượng nước thuốc đã pha). Muốn hiệu quả phòng trị cao, bà con nên vận động nhiều chủ vườn xung quanh cùng phun thuốc trên diện rộng, để hạn chế bệnh lây lan.

- Ngoài ra còn có thể sử dụng thuốc Anvil 5SC quét lên cành (2 lần cách nhau 7-10 ngày). Nếu bệnh phát sinh nhiều trên cả các cành nhỏ, có thể sử dụng một trong những loại thuốc trên phun lên cây để phòng trị bệnh (về liều lượng và cách sử dụng có thể tham khảo hướng dẫn của nhà sản xuất có in trên nhãn thuốc). Nhớ phun ướt đẫm chỗ bị bệnh và các vùng xung quanh. Để việc phòng trị mang lại hiệu quả cao, nên vận động nhiều chủ vườn cùng tiến hành sử dụng thuốc trên diện rộng, để hạn chế bệnh lây lan sang nhau. Những vườn đã bị bệnh gây hại nặng, cùng với việc sử dụng thuốc nên bón thêm phân để cây cà phê nhanh hồi phục

ThS. Nguyễn Phước Tuyên